■ شهرهایی که می‌سازیم، اما می‌کشیم

شهرهایی که می‌سازیم، اما می‌کشیم

آلودگی هوا، ترافیک، نبود فضاهای شهری مناسب، نمای نازیبای ساختمان‌ها، بی‌توجهی به اصول معماری و... نمونه‌هایی از معضلات بی‌شمار حوزه‌ی شهرسازی کشورند. این که چه عواملی باعث شده‌اند که امروز شهرهای ما به این وضعیت دچار شوند و تشکل‌های مرتبط با این حوزه در این زمینه چه نقشی می‌توانند ایفا کنند، پرسشی است که خبرنگار «صما» از کارشناسان این حوزه پرسیده است.

شهرها در وضعیتی اسفناک
در همین رابطه رییس هیئت مدیره جامعه مهندسان مشاور ایران با ابراز تاسف از وضعیت اسفناک شهرها به خبرنگار «صما» گفت: در یک کلمه اسفناک وضعیت شهرها را می‌توان خلاصه کرد، اما اینکه چرا شهرهای ما به این نقطه رسیده‌اند، دلایل بسیار زیادی وجود دارد.

هرمزد رامینه یکی از دلایل این معضل را مربوط به مسئله منابع درآمدی شهرداری‌ها دانست و ادامه داد: یکی دیگر از دلایل عمده این است که ما اعتقادی به مطالعه نداریم. برای نمونه دستگاه کارفرما مهندس مشاوری را استخدام می‌کند که طرح جامعی را برای یک شهر فراهم کند و این مهندس مشاور با صرف چندین سال زمان و هزینه بسته به مورد، مطالعات خاصی را انجام می‌دهد.



وی با بیان این که پس از انجام این مطالعات، طرح به دست کارفرما می‌رسد و پروسه تصویب یک طرح جامع شهری از سوی کارفرما چند سال و گاهی حتی تا ده سال طول می‌کشد، ادامه داد: با این حال طرح پس از تصویب، صرفا بایگانی می‌شود و شهردار در آن مقطع زمانی، هر آنچه را که به زعم خود صلاح شهر ایجاب می‌کند، تصمیم می‌گیرد و آن را عمل می‌کند. نتیجه این می‌شود که شهرهای ما به این وضعیت کنونی دچار می‌شوند.

حضور کمرنگ اخلاق حرفه‌ای
وی با بیان اینکه این معضل فقط در شهر تهران وجود ندارد و تمام شهرهای بزرگ و کوچک کشور اعم از تبریز، اصفهان، شیراز و... به این حالت دچار شده‌اند تاکید کرد: شاید حتی نتوانیم به عنوان نمونه روی یک مورد از مطالعات طرح‌های جامع دست بگذاریم که رعایت شده باشد.

به عقیده این معمار طرح‌های جامع را کنار گذاشته‌اند و به طور سلیقه ای اقدامات مدنظر خود را انجام داده‌اند. در چنین وضعیتی و با توجه به مسائل متعدد دیگر وقتی وارد فضای شهری می‌شویم، می‌بینیم عدالت در فضای شهری و منافع و حقوق شهروندی در شهرها رعایت نشده است.

رامینه با بیان اینکه تمامی این مسائل ناشی از توجه ناکافی به رعایت اخلاق حرفه‌ای است، گفت: رعایت اخلاق حرفه‌ای فقط فقط در این موارد خلاصه نمی‌شود که در هر حرفه‌ای که هستیم رشوه ندهیم و رشوه نگیریم، بلکه اخلاق حرفه‌ای به این معناست که مسئولان، مهندسان، و کارفرمایان امور و وظایف قانونی خود را به درستی انجام ‌دهند.

رییس جامعه مهندسان مشاور ایران خاطرنشان کرد: نکته این است که ما در یک چرخه معیوب افتاده‌ایم و دور خود می‌چرخیم و ظاهرا شواهد نشان می‌دهد که اصولا ما انسان‌ها معمولا راه نادرست را پیدا می‌کنیم.

ضرورت تقویت نهادهای مردمی و حرفه‌ای
همچنین عضو هیات ‌مدیره جامعه مهندسان مشاور در این راستا با انتقاد از وضعیت نامناسب معماری و شهرسازی کشور به «صما» گفت: طی چند سال گذشته با خودکفا شدن درآمد شهرداری‌ها، این نهاد به کسب درآمد از طریق تراکم‌فروشی روی آوردند که کاملا اشتباه بود و از نشانه های بارز آن این است که در کوچه های بن بست و معابر کم عرض چندین برج می سازند که این موضوع باعث بروز ترافیک و شدت گرفتن آن می‌شود.

گیتی اعتماد با اشاره به اینکه طرح‌های جامع هم کمبودها و مشکلات خودش را دارند افزود: اما مسئله اینجاست که همین طرح‌های جامع دارای مشکل هم که اسم آنها را طرح‌های کشوری می‌گذاریم، اجرایی نمی‌شوند. به خصوص که در کنار قوانین شهرداری مواردی نظیر کمیسیون ماده 5 است و برخلاف مصوبات طرح جامع، امکان تغییر کاربری‌ها و تراکم‌ها در این فراهم است.

وی تقویت هرچه بیشتر نهادهای مردمی و نهادهای حرفه‌ای را در این مسیر الزامی دانست و تاکید کرد: مدیران شهری و مسئولان شهری باید نسبت به بلاهایی که سر شهرها می‌آورند پاسخگو باشند.

اشتباهات جبران‌ناپذیر در برنامه‌ریزی و طراحی شهری
بر اساس اظهارات این معمار، اگر یک پزشک اشتباهی کند، یک نفر را می‌کشد اما اگر یک مدیر شهری یا مهندس شهرساز مرتکب اشتباهی شود، یک شهر را می‌کشد و شهر مثل یک ساختمان نیست که اگر از نظر سازه‌ای یا معماری ناجور باشد، تخریب کنیم و دوباره بسازیم. چون یک شهر یک زندگی مداوم دارد و سال‌ها طول می‌کشد که یک اشتباه در برنامه‌ریزی و طراحی شهری جبران شود. بنابراین مسئولیت سنگینی بر دوش شهرسازان، معماران و مدیران شهری است.

اعتماد با انتقاد از اینکه امروز شهر را می‌فروشیم تصریح کرد: ترافیک و آلودگی شدید امروز هوای تهران ناشی از نابجایی کاربری‌ها و ناقص بودن برخی از طرح‌ها و عدم اجرای آن قسمت‌هایی است که می‌توانست واقعا کارساز باشد.

وی با بیان اینکه هم ‌اکنون تمام باغات تهران را از بین می‌برند و تبدیل به مسکن و ساختمان می‌کنند و یا از طریق تجاوز به دره‌ها و حریم رودخانه‌ها اقدام به ساخت و ساز می‌کنند افزود: امروز هیچ فضای عمومی مناسبی برای استراحت و تنفس در شهرهای ما وجود ندارد و نه تنها در مقایسه با کشورهای پیشرفته که از فضاهای شهری مناسبی برخوردارند، حتی با مقایسه خیلی از شهرهای کشورهای اطراف، شهری را نمی‌بینیم که مانند تهران مشکلاتی از منظر سیمای شهری، فضای شهری، آلودگی هوا و ترافیک داشته باشد.